Dilekçede Biçimsel Düzen

Dilekçe hakkı, bireylerin, kişisel veya kamusal konularda ilgili dilek ve şikayetlerini yalnız veya başkaları ile birlikte yargı organı dışındaki resmi kuruluşlara sunabilme hakkıdır. Dilekçe hakkı aynı zamanda anayasal düzende korunan bir haktır. Bireylerin kendilerini idareye karşı en iyi şekilde ifade edebilmesi için anayasal hakkı olan dilekçe en doğru şekilde hazırlanmalıdır.

Hukukçuların da gerek birey olarak gerek meslekleri sebebi ile dilekçe konusunda uzmanlaşmaları elzem niteliktedir. Davalarda avukatlar tarafından hazırlanan dava ve cevap dilekçeleri, yargılamanın temelini oluşturmaktadır. Hukukçu, hazırladığı dilekçeler ile sınırlı bir okuyucu kitlesine seslenen uzmanlaşmış bir yazardır. Dilekçe avukatın ana iletişim aracıdır. Dilekçe konusunda hukukçuların gerek şekil gerek içerik olarak dilekçelere hakim olması beklenir. İyi bir dilekçe talep konusu bakımından oldukça önemlidir.

Dikkat ile belirtmek gerekir ki Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik uyarınca avukatın hazırladığı dilekçe resmi yazışma değildir. Dilekçelerin yazımında usul ve esasa dair bir yasal düzenleme yoktur.

Bir dilekçenin amacı dilekçe muhattabı tarafından anlaşılmak olmalıdır. Dilekçenin doğru anlaşılması için  kişi içeriği doğru oluşturmalı, yazım ve imla kurallarına uymalı, doğru bir üslup kullanmalı, dilekçenin uzunluğunun doğru belirlemesi, yazının akıcı olması, sunumun dikkat çekici ve şık olması gerekir.

‘’Dava dilekçesi, davanın alınyazısıdır.’’

Yargıtay 1. HD E. 1974/7326, K. 1974/6426, T. 19.9.1974

Dilekçenin Maddi Ögeleri

Avukatların veya bireylerin hazırladığı dilekçeler resmi yazışma niteliğinde değildir, dilekçenin nasıl olması gerektiğini belirleyen bağlayıcı bir düzenleme olmaması sebebi ile dilekçeler genel hukuk ilkeleri dışında hiçbir sınıra tabii değildir. Kişi isterse taş tablete kazıma yolu ile yazılmış bir dilekçe ile de dilek ve şikayetlerini idari makama ifade edebilir.

Her ne kadar dilekçe maddi anlamda bir sınıra tabii değilse de muhatabbın eline aldığı dilekçeden beklediği, o dilekçeyi mümkün olan en kısa sürede ve en yüksek verimde okumaktır. Dilekçede neyin nerede olduğu rahatlıkla anlaşılmalı, kolayca okunabilmelidir. Aksi takdirde dilekçe amacına uygun hizmet edemeyecektir.

Dilekçede kullanılan kağıt A4 (210×297 mm) ölçüsünde olmalıdır. Kağıt üzerine yazılan yazı rengi ile kağıdın rengi arasındaki zıtlığın fazla olması okunurluğu arttıran bir husustur. Bu sebeple beyaz kağıt zemini üzerine siyah yazı, okunmaya en elverişli durumdur. İnsanlar uzun bir metinde beyaz zemin üzerinde siyah bir yazı görmeyi tercih ederler çünkü bu ilişkiyi görmeye alışıktırlar.

Unutmamak gerekir ki dürüstlük kuralı gereği herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır. Dolayısıyla yaygın ve doğru şekli ile bir dilekçe hazırlama imkanına sahip kişi, dilekçesini sırf idarenin işini zorlaştırmak idareye zaman kaybettirmek amacı ile tuvalet kağıdına kömür ile yazması dürüstlük kuralına aykırı olacaktır. İlgili makam somut olayda kişinin dürüstlük kuralına uymadığını iddia ederek dilekçeyi kabul etmeyebilir.

Kırmızı kalem ile dilekçe yazılabilir mi?

Yukarıda da bahsedildiği üzere dilekçe resmi yazışma niteliği taşımaz, dilekçenin nasıl olması gerektiğini belirleyen bağlayıcı hükümler bulunmamaktadır. Kişiler dilekçelerinde kırmızı kalemi de rahatlıkla kullanabilir.

Ülkemizde her ne kadar ‘’resmi evrakta kırmızı kalem kullanılmaz, kırmızı kalem yalnız düzeltmeler içindir’’ gibi yanlış bir anlayış hakim olsa da Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri incelendiğinde bu konuya ilişkin yalnız yazı tipi ve harf boyutuna ilişkin düzenleme olduğu görülecektir. Dolayısı ile resmi yazışmalarda da kırmızı kalem kullanılabilir.

Dilekçede Sayfa Düzeni

Resmi yazışmalarda ve kullanılan yazma programlarında standart olarak sayfanın sol, sağ, üst ve altında 2,5 cm boşluk bırakılır. Yukarıda da belirtildiği üzere dilekçe, Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik üçüncü maddesinde tanımı yapılan resmi yazışma niteliğinde değildir.

Dilekçeler dosyalanarak saklanır ve bu saklama delgeç marifeti ile olur. Dilekçelerin soldan delinip dosyalandığı durumda dilekçenin okunması zorlaşmaktadır. Bu sebeple ek olarak soldan 1-1,5 cm kadar fazladan delgeç mesafesi bırakılmalıdır. Biçimsel olarak kusursuz bir dilekçede; soldan ve üstten 3,5 veya 4, sağdan ve alttan 2,5 cm boşluk bırakılmalıdır.

Başlık yazıldıktan sonra yazı başlangıç noktası belirlenirken dilekçenin konusu, deliller, taraflar gibi yan başlıklardan en uzun olan yazıldıktan sonra TAB tuşuna basılmalı ve imleç nerede ise ‘’:’’ konulmalıdır. Dilekçedeki diğer yan başlıklar da aynı hizaya getirilmeli ve iki nokta konmalıdır.

Dilekçede Tipografi

Tipografi, metnin görsel ifadesidir. Metinde yazı tipi, yazı karakteri –punto- büyüklüğü, yazı vurgusu, satır uzunluğu, satır arası boşluk ve benzer etkenlerin kombinasyonları ile oluşan görsel ve işlevsel düzenlemelerdir. Tipografinin amacı okunurluğu arttırmak ve dilekçe ile verilmek istenen mesajın alıcıya en doğru şekilde ulaşmasını sağlamaktır.

Tipografi, söylediklerinizin ambalajı, ilk izlenimi kazandıran bir unsurdur. Ciddi olmayan bir yazı tipi ve uygunsuz satır arası boşluklar sebebi ile hakim size karşı tişört ve şort ile mahkemeye gelmişcesine tavır sergileyebilir.

Dilekçe yazarken dikkat edilmesi gereken tipografik ögeler şunlardır.

1. Harf boyutunun –punto- Uygunluğu
2. Yazı karakteri –font- Seçimi
3. Metindeki Dikey ve Yatay Boşluklar
4. Dikkat Çekilecek Sözcüklerin Vurgusu

Dilekçede Yazı Karakteri

Yazı tipi,  metnin görselliği dışında dilekçe muhattabına alt psikolojik mesajlar vermesi ile tipografinin en önemli unsurudur. Ufak farklarla milyonlarca yazı fontu arasından amaca uygun en iyi seçeneği seçmek oldukça zordur. Bu seçimde en önemli ayrım tırnaklı –serif- ve tırnaksız yazı tipi ayrımıdır. Tırnaklı ve tırnaksız ayrımı yazı karakterlerinin bitişindeki tırnaktan kaynaklanmaktadır.

Tırnaklı harfler aralarında devamlılık hissi uyandırmakta böylelikle algılamayı hızladırdığı ve okumayı kolaylaştırıldığı bilinmektedir. Basılı ve uzun metinlerde tırnaklı –serif- yazı tipi oldukça sık kullanılmaktadır.Tırnaksız harfler ise daha yalın ve düzdür böylelikle bilgisayar ortamında okunmaları tırnaklı harflere göre oldukça rahattır. Dilekçenin muhatabbına basılı olarak verileceği düşünüldüğünde tırnaklı yazı fontu kullanımının tercihi doğru olacaktır.

Yazı karakterleri arasında en fazla kullanılan yazı karakterlerini seçmenin okunurluğu fazla kullanılmayanlara göre arttırdığı bilinmektedir. Aynı zamanda dilekçede birden fazla yazı tipi kullanmak yerine, aynı yazı tipinin varyasyonlarını kullanmak, metninizin görsel açıdan daha güvenilir görünmesini sağlayacaktır.

Basılı bir dilekçede bahsi geçen konular göz önününe alınarak Times New Roman, Palatino, Book Antiqua ve Bodoni gibi bilinen yazı tipleri tercih edilebilir. Tırnaklı ve tırnaksız sentezi bir yazı tipi kullanılmak istenirse Spectral yazı karakteri, bold, light, semibold gibi bir çok varyasyonu ile iyi bir tercih olabilir.

Dilekçede Harf Boyutu

Dilekçe metinlerinde yazı karakterine bağlı olarak harf boyutu değişmektedir. İdeal okuma uzaklığının 30 cm olması sebebiyle 9-12 punto arası yazı tipi boyutu uygundur. 9 puntonun altındaki harflerin okunması güçtür. 12 punto üstündeki harfler ise bir sözcük bir sözcük olarak bir arada değil, tek tek ayrımsanmaktadır. Bu sebeple dilekçenin 9-12 punto arasında yazılmaması okuma hızını düşürmektedir. Dilekçe metinlerinin, seçilecek yazı tipine göre 11-12 punto ile yazılması uygun olacaktır.

Belirtmek gerekir ki Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik 6. maddesindeki hükme göre tüm resmi yazışmalarda 12 punto Times New Roman ya da 11 punto Arial kullanılması zorunlu tutulmuştur.

Mahkeme kararında kullanılan yazı boyutu ayrıca bir Yargıtay Kararına konu olmuştur. Yargıtay, mahkeme kararında 8 punto kullanımının fontun çok küçük olması, kararın okunmasına ve anlaşılmasını güçleştirdiğini söylemiştir. Bahsi geçen kararda, HMK 297’de belirtildiği üzere hükmün açık, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde yazılması gerekirken anılan yazım kurallarına uyulmaması da doğru bulunmamıştır.

Yargıtay 12 HD. 2013/15541 E. 2013/23273 K.

Amerika Birleşik Devletleri’nde ise ABD Yüksek Mahkeme Kuralları m. 33 hükmü gereği yüksek mahkeme kararlarında Century yazı tipinin kullanılması zorunlu hale getirilmiştir.

Metindeki Dikey ve Yatay Boşluklar

Metindeki dikey boşluk; satırlar arasındaki, paragraflar arasındaki ve başlıkla metin arasındaki boşlukları ifade eder.

Satırlar arasındaki boşluğun doğru bırakılması, metnin satır atlamadan, aynı satırı tekrar okumadan ya da bir satırdan diğer satıra duraksamadan geçilmesini böylelikle metnin kolayca okunmasını sağlar. Satır boşluğunun gereğinden fazla geniş veya dar olması hem görsel hem okunurluk açısından sorun yaratacaktır.

Satırlar arası ideal boşluk ölçüsü kullanılan yazı karakterinin punto değeri ile de ilgilidir. Altın oran çalışmaları ile ideal satırlar arası boşluğun punto değerinin 1.583 ile çarpımı olduğu saptanmıştır. 12 punto büyüklüğünde yazılan bir metnin satırları arasındaki boşluk altın oran hesabı ile yaklaşık 19 puntodur.

Resmi Yazışma Yönetmeliğinde ise satırlar arasındaki boşluk değerine dair bir düzenleme yoktur. Üstte bahsedildiği üzere dilekçeleri 1.5 satır aralığında yazmak okunabilirlik açısından daha doğru bir tercih olacaktır.

Dilekçe metninin paragrafları arasında yeteri kadar boşluk bırakılması gerekir. Yetersiz paragraf boşluğu yazıyı kalabalık bir görüntüye sokmakta ve okunurluğu azaltmaktadır. Gereğinden geniş paragraf boşluğu ise yazıdaki bütünlük algısını zedeler. İki paragraf arasında bir satır paragraf boşluğu bırakılması yeterlidir.

Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 14. maddesine göre resmi yazışmalarda paragraf arası boşluk bırakılmaz. İşbu yönetmeliğe göre paragrafın ilk cümlesi 1,25 cm içeriden başlatılır.

Kanaatimizce paragrafın ilk cümlesindeki boşluklar, metnin görsel olarak yapısını bozmaktadır. Modern yazım tekniklerinde de paragrafın ilk cümlesinin bir miktar içerinden başlaması önemsenmemektedir. İlgili yönetmelikteki hükümler dilekçenin resmi yazışma niteliğinde olmaması sebebi ile bağlayıcı değildir.

Ana başlıktan sonra, takip eden iki veya üç satırlık boşluk bırakmak görsel açından elzemdir. Ara ve alt başlık ile metin arasında bir satır boşluk bırakılması yeterlidir.

Metindeki yatay boşluk ise kelimeler arasındaki boşluktur. Dilekçede ise metin hizalaması olarak adlandırılır. İki taraftan sıkıştırma –justify– ile soldan tek taraflı sıkıştırmanın –align left– hangisinin yararlı olduğu tartışmalı olsa da hukukçular genel olarak iki taraftan sıkıştırma yöntemi ile dilekçe metinlerini hizalamaktadır.

Kanaatimizce; metin yapısının cümlelere göre şekillenip hafızada bir yer etmesi ve iki taraftan sıkıştırma yönteminde oluşan gereksiz boşlukların okunurluğu azaltması, soldan tek taraflı sıkıştırma için bir tercih sebebi olabilirken hukukçuların akademik ve dilekçe metinlerinde büyük bir oranla iki taraftan sıkıştırma yöntemini tercih etmesi dolayısı ile yine hukukçuların okuyacağı dilekçe metninin tanınır yapıda olması, okunurluğu arttırması sebebi ile iki taraftan sıkıştırma için haklı bir tercih nedenidir.

Metin dikey ve yatay boşlukları, Microsoft Word programı aracılığı ile home sekmesi, paragraph bölümünden kolayca düzenlebilir.

Dikkat Çekilecek Sözcüklerin Vurgusu

Dilekçe yazan kişi, dilekçenin bazı bölümlerini önemli bularak bu bölümlere dikkat çekmek isteyebilir. Vurgu yapılan metinlerin vurgu yapılmayanlara oranla daha fazla hatırlandığı tespit edilmiştir.

Tek bir kelimeye dikkat çekilmek istendiğinde kelimenin tüm harflerinin büyük harfle yazılması uygundur fakat birden fazla kelimeye dikkat çekilmek istediğinde bu kelimelerin tamamının büyük yazılması o metnin okunabilirliğini azaltmaktadır. Büyük yazı aynı zamanda bağırmak anlamına gelmektedir ve sık kullanılması hoş karşılanmaz.

Vurgulanan kelimelerin italik olarak yazılması, koyu harfle yazılması ve altının çizilmesi de vurgu yöntemlerindendir. Vurgulanan kelimenin, yalnız italik olarak yazılması italik yazı tipinin normal yazı tipine göre boyutunun küçük olması sebebi ile okunurluğu azaltmaktadır. Kanaatimizce vurgulanan kelimelerin koyu ve italik yazılması en etkili  vurgu yöntemidir.

Bir dilekçede gereğinden fazla vurgu yapmak, vurguları bayağılaştırmakta ve okunurluğu azaltmaktadır. Vurgu yapılacak kelimeler özenle seçilmelidir. Aynı zamanda  görselde bütünlüğün sağlanması için dilekçenin her yerinde aynı vurgu yöntemi kullanılması önemlidir.

Yazımızda değinmediğimiz dilekçenin içeriğinin hazırlanmasına dair araştırma yapmak isteyenlerin yazımızı hazırlarken oldukça yararlandığımız Av. M. Ufuk Tekin’in A’dan Z’ye Dilekçe Nasıl Hazırlanır? adlı eserinden yararlanmalarını tavsiye ederiz.

TEKİN, M. Ufuk ‘’A’dan Z’ye Dilekçe Nasıl Hazırlanır?’’, İstanbul Aristo Yayınevi, 2019, s.12 – 60.

YILMAZ, Ejder ‘’Adli Yazı Dili’’, Ankara Barosu Dergisi, 1991 s. 709

PETTERSON, Rune ‘’Visual Information’’ Educational Technology Publications, 1993, s.281

SARIKAVAK, Namık Kemal, Tipografinin Temelleri, Ankara Doruk Yayınevi, 1997, s.10

ALPAN, Gülgün, ‘’Ders Kitaplarındaki Metin Tasarımı’’, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2008, s.110

DEMİREL, SEFEROĞLU, YAĞCI, Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara Pegem Yayıncılık, 2001, s.31

UĞUR Engin, Tipografi II Ders Notları, s.22

HARTLEY, JONASSAN ‘’Handbook of reserach for educational communications and technology’’ Prentice Hall, s.800.

tr.wikipedia.org/wiki/Dilekçe_hakkı

sinerjik.org/2018/11/hukukta-yazi-tipi-tercihi

The following two tabs change content below.

• Hakkında
• Son Gönderileri

Furkan Levent

Araştırmayı ve öğrendiklerini paylaşmayı seven bir hukuk öğrencisi, hukukcukafasi.com kurucusu ve blokzincir meraklısı.

Furkan Levent (Tümünü gör)

• Blokzincir Aracılığı ile Dava Fonlaması - 14 Mayıs 2021
• İfade Özgürlüğüne Yönelik SLAPP Davaları - 15 Ekim 2020
• Göz Hakkının Hukuki Değerlendirmesi - 8 Haziran 2020