Tüketicinin Hakları ve Garanti Belgesi

Tüketici, ister tacir olsun ister olmasın, şahsî ya da ailevi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hareket eden, yani malı tekrar piyasaya sürme niyeti olmaksızın o malı kendi ihtiyaçları için alan ve nihaî olarak tüketen gerçek ya da tüzel kişilere verilen isimdir. Tüketicinin korunması, toplumun giderek daha fazla tüketim toplumu olmasının bir sonucu olarak, hukukun en önemli konularından birisini oluşturmaktadır.

Kapitalizm ile birlikte zamanla giderek ivme kazanan ticari yaşam ve ekonomik gelişmenin bir   tüketim toplumunda, kişilerin gereksiz ölçüde tüketmeye itildiği, çeşitli sebeplerle satın aldıkları mal ve hizmetlerin niteliklerini tam olarak araştırmaya ve değerlendirmeye imkân bulamadıkları ve böylece hızla dönen bir tüketim çarkının içine düştükleri görülmektedir. Tüm bu gelişmeler karşısında yeterli bir şekilde teşkilatlanamamış olan ve üreticilerin karşısında dağınık bir mahiyet arz eden tüketiciler, mal ve hizmetleri arz edenlere karşı zayıf duruma düşmüşlerdir. Bu yüzden tüketicinin korunması bir mecburiyet olmaktadır. Bir yandan onların satın alma gücünün ulusal gelirle birlikte artması, kredi kolaylıklarının özellikle tüketici kredisi ve taksitli satış uygulamasının genişlemesi, çok çeşitli malların piyasaya sürülmesi, büyük mağazalar ve katalog üzerinden ısmarlama sisteminin yaygınlaşması, uluslararası ticaretin büyümesi, çeşitli reklam yolları ile tüketimin kamçılanması sonucu tüketim toplumunun gelişmesi bir diğer koruma sebepleridir. Zorunlu olarak bir gereksinimi karşılamak zorunda olan kişi de ekonomik olarak zayıf konumdadır. Kişi tekel karşısında adeta “ey kuş ya yersin ya ölürsün” benzetmesinde olduğu gibidir. Bu yüzden daha fazla koruma gereksinimi ortaya çıkar.

Çeşitli çevreler gözlemlendiğinde rahatlıkla görülecektir ki; ülkemizde tüketici hakları hala istenilen seviyede değildir. Bunun sebebi bazen kötü niyetli satıcılarken, ne yazık ki çoğu zaman da bilinçsiz tüketicilerdir. Kötü niyetli satıcılar maksimum kar amacı için tüketicileri yanlış yönlendirerek mağdur edebilmektedirler. Bu gibi durumda tüketicilere düşen görev, haklarını bilmek ve savunmaktır. Bu yazımızda tüketici hakları konusunda gözlemlediğimiz olaylar ve en sık yaşanan sorunlar çerçevesinde gerekli olan temel bilgileri vermeye çalışacağız.

Tüketiciyi Koruyan Kanunlar Nelerdir?

Ülkemizde tüketici hakları, 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile güvence altına alınmıştır. Garanti koşul, şart ve standartları ise Garanti Belgesi Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelik ile belirlenmiştir. 6502 sayılı kanunda hüküm bulunmayan hallerde ise genel hükümler (ilgili kanun ve mevzuat) uygulanır.

Şimdi satıcı ile tüketici arasında sıklıkla yaşanan fiş ya da faturanın garanti belgesi yerine geçtiği ile ilgili yanlış bilinenleri ele alalım.

Garanti Belgesi Nedir? Fatura Garanti Belgesi Yerine Geçer mi?

Garanti Belgesi, İmalatçı – Üretici veya ithalatçıların, sattıkları, ürettikleri ve/veya ithal ettikleri mallar için düzenlenen ve malın garanti süresi içerisinde meydana gelebilecek arızalarının en az iki yıl süreyle veya özelliği nedeniyle belirlendiği ölçü birimi içerisinde, ücretsiz olarak yenisi ile değiştirilmesinin, tamirinin, bedel iadesinin veya bedel indiriminin taahhüt edildiğini ve satıcı ile tüketicinin yükümlülüklerini gösteren resmi belgedir. Halk arasında duyduğumuz ”Fatura, garanti belgesi yerine geçer’’ şeklindeki söylemler gerçeği yansıtmayıp yanlıştır. Hem bu iş yönetmelik gereği hem de Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın bu konunun gündeme gelmesi ile yaptığı açıklama gösteriyor ki faturalar kesinlikle garanti belgesi yerine geçmez.

Garanti Belgesinin İçeriği Nedir?

Garanti belgesi düzenleme zorunluluğu

• MADDE 5 – (1) Üretici ve ithalatçılar, tüketicilere yönelik ürettikleri veya ithal ettikleri, bu Yönetmeliğe ekli listede yer alan kullanılmamış mallar için garanti belgesi düzenlemek zorundadırlar.
• (2) Bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak hazırlanacak garanti belgesinin tekemmül ettirilerek tüketiciye verilmesi ve bu yükümlülüğün yerine getirildiğinin ispatı satıcıya aittir.
• (3) Satılan mala ilişkin olarak düzenlenen faturalar garanti belgesi yerine geçmez.

Yönetmelik, tüketici lehine hüküm getirerek üretici ve ithalatçıları, tüketicilere yönelik ürettikleri veya ithal ettikleri, belirli kullanılmamış mallar için garanti belgesi düzenlemesini zorunlu kılmıştır. Bu açıdan, garanti belgesi düzenlememeleri halinde müteselsil sorumluluklarına gidilebileceği söylenebilir. Yönetmelik hükümlerine uygun olarak hazırlanacak garanti belgesinin tekemmül ettirilerek tüketiciye verilmesi ve bu yükümlülüğün yerine getirildiğinin ispatı satıcıya ait olduğu düzenlenmiştir.

Ücretsiz Onarım İsteme Hakkı (Garanti Belgesi Yönetmeliği)

• MADDE 8 – (1) Tüketicinin, Kanunun 11 inci maddesinde yer alan seçimlik haklarından ücretsiz onarım hakkını seçmesi durumunda satıcı; işçilik masrafı, değiştirilen parça bedeli ya da başka herhangi bir ad altında hiçbir ücret talep etmeksizin malın onarımını yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür.
• (2) Tüketici, ücretsiz onarım hakkını üretici veya ithalatçıya karşı da kullanabilir. Satıcı, üretici ve ithalatçı, tüketicinin bu hakkını kullanmasından müteselsilen sorumludur.

Garanti Süresi

• MADDE 6 – (1) Garanti süresi; malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren başlar ve asgari iki yıl veya bu Yönetmeliğe ekli listedeki ölçü birimi ile tespit edilen değer kadardır.
• (2) Garanti süresinin başka bir ölçü birimi ile belirlenmiş olması halinde, malın üzerinde bu ölçü biriminin tespitine yönelik bir düzeneğin bulunması veya yapısının bu değerin tespitine uygun olması gerekir. Aksi halde garanti süresinin asgari iki yıl olduğu kabul edilir.
• (3) Malın arızalanması durumunda, tamirde geçen süre garanti süresine eklenir.

Örneğin sıfır otomobil satışında 2 yıl/100.000 Km. biçiminde bir garanti belgesi verilebilecek ve hangisi önce dolarsa o zaman garanti süresi sona ermiş sayılacağı belirtilebilecektir.

Garanti Belgesinde Bulunması Zorunlu Unsurlar Nelerdir?

• a) Üretici veya ithalatçı firmanın unvanı, adresi, telefonu ve diğer iletişim bilgileri ile yetkilisinin imzası ve kaşesi,
• b) Satıcının unvanı, adresi, telefonu ve diğer iletişim bilgileri ile yetkilisinin imzası ve kaşesi,
• c) Fatura tarih ve sayısı,
• ç) Malın cinsi, markası, modeli ile varsa bandrol ve seri numarası,
• d) Malın tüketiciye teslim tarihi ve yeri,
• e) Garanti süresi,
• f) Azami tamir süresi,
• g) Bütün parçaları dahil olmak üzere malın tamamının garanti süresince garanti kapsamında olduğuna ilişkin bilgi,
• ğ) Kanunun 11 inci maddesinde tüketiciye sağlanan seçimlik haklara ilişkin bilgi,
• h) Kullanım hatalarına ilişkin bilgi,
• ı) Tüketicilerin şikayet ve itirazları konusundaki başvurularını tüketici mahkemelerine ve tüketici hakem heyetlerine yapabileceklerine ilişkin bilgi,
• i) Varsa tüketiciye sağlanan diğer haklar.

Tüketicinin Hakları Nelerdir?

6502 Tüketicinin Korunması Hakkında Kanununun 11. Maddesinde tüketiciye sağlanan haklar şöyledir:

Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;

• a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
• b) Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
• c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
• ç) İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme, seçimlik haklarından birini kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.

Bu maddenin “c” bendinde yer alan ücretsiz onarım tercih edildiğinde satıcı; işçilik masrafı, değiştirilen parça bedeli ya da başka herhangi bir ad altında hiçbir ücret talep etmeksizin malın onarımını yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanununun madde 56’da düzenlenen Garanti Belgesi ile ayıplı maldan sorumluluğu kapsayan madde 11’ deki seçimlik haklar karıştırılmamalıdır.

●Madde 56 garanti belgesi olan mallar bakımından ayrı bir düzenlemedir. Madde 11/c ücretsiz onarım hakkının garanti belgesi varsa madde 56’ya tabi olmasıdır. Garanti belgesi yoksa madde 11/c kapsamında ücretsiz onarım hakkına girer.

● Eğer malın garanti belgesi varsa ayıba ilişkin madde 11/c’deki ücretsiz onarım hakkı madde 56 kapsamındadır. Fakat malın garanti belgesi olsa dahi tüketici bu hakkı kullanmayarak madde 11 ‘deki diğer seçimlik hakkını kullanabilir (11/a,b,d). Malın garanti belgesinin olması tüketicinin diğer seçimlik haklarını kullanmasına engel değildir.

●Malın ayıbına ilişkin olarak garanti belgesine başvurursak (m.56) ilk olarak ücretsiz onarım hakkı devreye girer, daha sonra diğer seçimlik haklar eğer m.56 da belirtilen şartlar sağlanırsa kullanılabilir. Başka bir deyiş ile ilk olarak garanti belgesinin kullanmak seçimlik haklarınızı sınırlayabilir. Satıcı sattığı malın parasını iade etmek istemeyeceği için malın garanti belgesi ile götürülmesi satıcının kolayına gelmektedir.

●Tüketici 6502 sayılı kanunun 11. maddesinde belirtilen seçimlik haklarından onarım hakkını kullanmış ise malın garanti süresince tekrar arızalanması, tamirin gereken azami süresinin aşılması veya tamirinin mümkün bulunmadığı anlaşılması halinde 11. Maddedeki diğer seçimlik haklarını kullanabilir. Satıcı tüketicinin talebini reddedemez. Bu talebin yerine getirilmemesi durumunda satıcı, üretici ve ithalatçı müteselsilen sorumludur. (m56/3)

Tüketicinin Diğer Hakları (Garanti Belgesi Yönetmeliği)

• MADDE 9 – (1) Tüketicinin, ücretsiz onarım hakkını kullanması halinde malın;
• a) Garanti süresi içinde tekrar arızalanması,
• b) Tamiri için gereken azami sürenin aşılması,
• c) Tamirinin mümkün olmadığının, yetkili servis istasyonu, satıcı, üretici veya ithalatçı tarafından bir raporla belirlenmesi, durumlarında; tüketici malın bedel iadesini, ayıp oranında bedel indirimini veya imkan varsa malın ayıpsız misli ile değiştirilmesini satıcıdan talep edebilir. Satıcı, tüketicinin talebini reddedemez. Bu talebin yerine getirilmemesi durumunda satıcı, üretici ve ithalatçı müteselsilen sorumludur.
• 2) Malın ayıpsız misli ile değiştirilmesinin satıcı için orantısız güçlükleri beraberinde getirecek olması halinde tüketici, sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim haklarından birini kullanabilir. Orantısızlığın tayininde malın ayıpsız değeri, ayıbın önemi ve diğer seçimlik haklara başvurmanın tüketici açısından sorun teşkil edip etmeyeceği gibi hususlar dikkate alınır.
• (3) Tüketicinin sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim hakkını seçtiği durumlarda, satıcı, malın bedelinin tümünü veya bedelden yapılan indirim tutarını derhal tüketiciye iade etmek zorundadır.
• (4) Tüketicinin, malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakkını seçmesi durumunda satıcı, üretici veya ithalatçının, malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi talebinin kendilerine bildirilmesinden itibaren azami otuz iş günü içerisinde, bu talebi yerine getirmesi zorunludur.

(5) Birinci fıkranın (c) bendinde belirtilen raporun, arızanın bildirim tarihinden itibaren o mala ilişkin azami tamir süresi içerisinde düzenlenmesi zorunludur.

Azami tamir süresi, Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliği’nde her bir ürün için ekli listede yer alan süre kadardır. Bir üç boyutlu gözlüğün azami tamir süresi 20 iş günüyken, otomobiliniz için bu süre 30 iş günüdür. Genel olarak söylenilebilir ki ürünlerin çok büyük bir kısmı için azami tamir süresi 20 iş günüdür. Yalnız bu yönetmelikten söz etmişken hemen ekleyeyim ki “ticari amaç dışında yalnızca kendi kullanımından doğan ihtiyaçları için üretim veya ithalat yapan kişi veya kuruluşlar ile tüketicilerin özel siparişleri doğrultusunda üretilen veya ithal edilen mallara ilişkin olarak bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz.

Garanti Belgesini Kaybettik, Almadık Bu Durumda Garanti Belgesi Olmadan Gidersek Ne Olacak?

 Bu durumda tüketicinin Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Madde 11 ‘deki onarım hakkına başvurması gerekir. İlgili Kanunun 56. maddesi bu durumda kullanılmayacaktır.

Zamanaşımı (Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun)

• MADDE 12- (1) Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Bu süre konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda taşınmazın teslim tarihinden itibaren beş yıldır.
• (2) Bu Kanunun 10 uncu maddesinin üçüncü fıkrası saklı olmak üzere ikinci el satışlarda satıcının ayıplı maldan sorumluluğu bir yıldan, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda ise üç yıldan az olamaz.
• (3) Ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.

Yıllardır teknoloji ürün satan marketlerden alışveriş yapan tüketiciler satış sorumlusunun fatura garanti belgesinin yerine geçtiği iddiası ile karşılaşmıştır. Satıcının verdiği bu yöndeki bilginin doğru olup olmadığını sorgulamaya gerek duymadan alışveriş yaptığı mağazanın büyüklüğüne ve ismine güvenerek garanti belgesini aramamış, imzalatmamış ve saklamamıştır. Diğer yandan esnaflardan alışveriş yapan tüketiciler “Garanti belgesi” talep edince esnafın “Garantisi benim abla, aksilik olursa gel beni bul.” cevabı ile karşılaşmıştır. Haksızlıkların yoğun olarak yaşandığı bugünlerde yukarıda yer alan yaklaşımların tüketicileri zor durumda bıraktığı açıktır.

Fatura Garanti Belgesi Yerine Geçmemektedir.

Faturanın garanti belgesi yerine geçmediğini ve geçmeyeceğini yazımızda sıklıkla söyledik. Belirtmek gerekir ki üretici, imalatçı ve ithalatçı ürettiği ya da ithal ettiği mal için mutlaka Garanti Belgesi almak zorundadır. Söz konusu Garanti belgesini alabilmek için çok ciddi ve uzun bir süreçten geçerek tüm yükümlülükleri yerine getirmesi gerekmektedir.

En basit ifadesi ile ürettiği ya da ithal ettiği mal için Türkiye’nin yedi ayrı bölgesinde bakanlığın belirlediği sayıda servis istasyonu kurması, bu servis istasyonlarında belirlenen sayıda teknik eleman çalıştırması ve satış sonrası hizmet verebilmesi için asgari olarak bulundurması gereken makine ve teçhizatların tamamını temin etmesi ve tüm bu talep edilenleri yerine getirdikten sonra Satış Sonrası Hizmet Yeterlilik Belgesi almaya hak kazanması ve hatta TSE nezdinde de TSE Hizmet Yeri Yeterlilik Belgesi’ne sahip olması talep edilmektedir. Tüm bu süreçler başarılı bir şekilde tamamlandıktan sonra Garanti belgesine hak kazanılmaktadır.

Yukarıda izah edildiği üzere Garanti Belgesi başlı başına 2 yıl boyunca söz konusu malda meydana gelen üretim hatalarına karşı sizi koruyan en önemli belge olarak mevzuatımızda yer almaktadır. Bu sebeple satın aldığınız her ürünü mağazadan çıkmadan önce mutlaka kutusundan çıkararak fiziken kontrol edilmesi, söz konusu ürün ile birlikte verilmesi ekipmanların var olup olmadığı, satın aldığınız üründe fiziken bir çizik, çatlak ya da ezik olup olmadığını ve en önemlisi çalışıp çalışmadığını kontrol edilmelidir. Tüm bu saydıklarımız tam olarak mevcut ise bu sürecin sonunda söz konusu garanti belgesinin satın aldığınız ürünün fatura tarih ve seri numarası ile donatılmış şekilde kaşe ve imza altına alınmasını sağlamanız gerekmektedir.

Tüm bu iş ve işlemleri tamamlamadan mağazadan ayrılmanız ve eve geldiğinizde üründe çizik, çatlak kırılma ve bunun gibi bir hata görmeniz durumunda bu hususların mağazadan çıktıktan sonra var olduğu kabul edilecek ve hak arama mücadelenizde size ciddi sorunlar yaşanacaktır.

Ayrıca satın aldığınız üründe hata çıkması ve seçimlik haklarınızın kullanılması bağlamında satıcı, imalatçı ve ithalatçının talebinizi yerine getirmemesi ve yaşadığınız mağduriyetin giderilmesi yönünde bir yaklaşım sergilememesi durumunda Tüketici Sorunları Hakem Heyeti ya da Tüketici Mahkemesi’ne müracaatınız esnasında sizden ürünün “faturası, garanti belgesi, ödeme belgesi, mağduriyetinizin giderilmesi ile ilgili satıcı, imalatçı, ithalatçı ile yaptığınız tüm yazışmalar” talep edilecektir.İlgili hakem heyeti ve mahkeme, karar verirken tüm bu belgeleri inceleyecek ve hakkınızda bu belgelere göre karar verecektir. İlgili kurumlar ürüne ilişkin faturayı garanti belgesi olarak kabul etmeyecektir.

Bu sebeple satın aldığınız her ürünün garanti belgesini talep ediniz ve kaşe/imza ile donatılmasını sağlayarak, en az 2 yıl süre ile saklayınız.

-Genel İşlem Şarları ve Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar, Doğan KARTAL

-http://memnuntuketici.com/satin-aldiginiz-urunun-garanti-belgesini-almazsaniz-ne-olur/