Kıyı Bankacılığı
Bu yazımızda, özellikle uluslararası fon yönetimlerinin ve yine uluslararası nakit akışı sağlayan organizasyonların tercih ettiği kıyı bankacılığının ne olduğu, avantajlarının ve dezavantajlarının neler olduğu hususları dört başlık altında incelenecektir.
Kıyı Bankacılığı Nedir?
İngilizce’de off-shore, kıyıdan uzak ve kıyıdan esen anlamlarını taşısa da ekonomi de kıyı bankacılığını ifade etmede kullanılmaktadır. Kıyı bankacılığı (off-shore) için Türk Dil Kurumunun yaptığı tanımlama şöyledir: Bir ülkede vergi mevzuatı, kambiyo sınırlamaları dışında faaliyetini sürdüren bankacılık. 5411 sayılı Bankacılık Kanununda ise bankacılık faaliyetleri, kurulu bulunulan ülke harici ile sınırlı tutulan veya ülke genelinde uygulanan ekonomik ve malî mevzuata tâbi olmayan ya da kurulu bulunulan ülkede yerleşik olanlardan mevduat ve fon kabulünün yasaklandığı bankacılık olarak ifade edilmektedir. Kıyı bankaları, mevduat sahiplerinin bulunduğu ülke sınırları dışında faaliyet gösteren, mudilerine (bankaya para yatıran kimse) vergi, bilgilerinin gizli tutulması ve yüksek faiz ödemesi gibi avantajlar sağlayan fakat bunları sağlarken sıradan bir mevduat bankasının sağladığı güvenceleri sağlayamayan bankalardır. Bu tanımlama birçok yatırımcının bildiği yüksek risk yüksek kazanç cümlesine bir örnek olarak off-shore bankacılığı bizlere sunmaktadır.
Kıyı Bankacılığının Ülkemizde ve Dünyada Durumu
Kıyı bankaları genellikle Jersey, Cayman adaları, Man adası gibi düşük siyasi risk barındıran ve vergi cenneti olarak tanımlanan alanlarda faaliyetlerini yürütmektedir. Bu bankalar genel anlamda mevduat bankaları gibi faaliyet gösterirler fakat daha farklı şartlara tabidirler. Ülkemizde ise offshore bankacılık faaliyetleri serbest bölgelerde gerçekleşmektedir.
Serbest bölgeler, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerlerdir. Buna göre serbest bölgelerde yapılan bankacılık faaliyetleri de mevduat bankacılığına göre daha düşük denetime tabii olacaktır. Serbest bölgelerde bulunan mallar henüz ithal edilmiş değildir ve vergilendirme konusu oluşturmamaktadırlar. Kıyı bankacılığı faaliyetlerinde serbest bölgede bulunan emtia mal yerine paradır ve ülke dışında sayılmaktadır.
Kıyı Bankacılığı Faaliyetlerinin Ülkemizde Tabii Olduğu Usul
5411 sayılı kanuna göre ülkemizde (serbest bölgelerimizde) kıyı bankacılığı faaliyeti yapmak amacıyla banka kurulması veya şube açılması, bunların faaliyet alanlarına ilişkin finansal raporlama ve denetim usulleri ve faaliyetlerinin geçici veya tamamen durdurulması hususları Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun (kurul) kararına tabiidir. Kanunun sınır ötesi faaliyetler başlıklı 14. maddesinde ise Türkiye’de kurulan bankaların, kıyı bankacılığı bölgeleri de dâhil olmak üzere yurt dışında şube veya temsilcilik açmaları, ortaklık kurmaları veya kurulmuş ortaklıklara katılmaları, bu Kanunda yer alan kurumsal yönetim hükümleri ile koruyucu hükümlere ve Kurulca belirlenecek esaslara uyulması kaydıyla Kurulun iznine tâbidir hükmüne yer verilmiştir. Böylece offshore bankacılık faaliyetleri ülkemizde nispeten denetim altına alınmıştır.
Kıyı Bankacılığının Sağladığı Avantajlar ve Dezavantajlar
Kıyı bankacılığı, açıkladığımız üzere görece denetimsiz, devlet kontrolü dışında organizasyonlardır. Bu durumun sağlamış olduğu bazı avantajlar bulunduğu gibi, yarattığı bazı problemler de bulunmaktadır. Aşağıda bu husus başlıklar halinde incelenmektedir.
Kıyı Bankacılığının Avantajları
1. Düşük vergilere tabiidir veya vergiye tabii değildir.
2. Mevduat sahibinin bilgileri gizlidir, devlet bilgisi dışındadır.
3. Bürokrasi engeline takılmaksızın kolay ve hızlı işlem olanağı tanır.
4. Sabit siyasal konjonktüre sahip olmayan ülke vatandaşları için nispeten daha güvenilir mevduat birikim imkânı sağlar.
5. Mudilere yüksek faiz vadetmektedir.
6. Bazı durumlarda mevduat bankalarından daha uygun kredi olanakları sağlar.
7. Bankanın mevduat karşılığı merkez bankalarına karşılık yatırması gerekmez.
8. Sigorta fonu primleri ödemezler.
Kıyı Bankacılığının Dezavantajları
1. Denetime tabii değildirler veya asgari denetime tabidirler. Yöneticilerinin ve kurucularının nitelikleri daha tartışmaya açıktır.
2. Kara para aklanması ve illegal para transferlerinin yapılmasını kolaylaştıran bir yapıya sahiptirler.
3. Sigorta kapsamında değillerdir bu nedenle devlet güvencesinden yoksundurlar.
4. Şirket içi boşaltılmasına veya batmaya karşı yüksek risk barındırırlar.
5. Ülke vergi kaybı yaşar.
6. Merkez bankası kanuni karşılık toplayamaz ve para politikası araçları etkisizleşir.
Bu yazılarımız da ilginizi çekebilir:
- Çevre Hukukunun İlke ve Özellikleri
- Swap İşlemi ve Türk Hukukunda Vergilendirilmesi
- Tacirin Basiretli İş Adamı Gibi Davranma Yükümü
Bu makaleye şu şekilde atıf yapılması önerilir:
Yasin Karakaya (2021) Kıyı Bankacılığı, hukukcukafasi.com/kiyi-bankaciligi-ve-hukuk, (Erişim Tarihi: …).
ALTAN, Hale, Kıyı Bankacılığı, Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993
CİMAT, Ali/TAŞ, Mahir, “Türkiye’de ve Dünyada Kıyı Bankacılığı Uygulamaları ve Vergi Cennetleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Mevzuat Dergisi, 7/80 (Ağustos 2004)
mahfiegilmez.com/2016/04/ky-offshore-bankaclg.html
ekodialog.com/Konular/off-shore-kiyi-bankaciligi-nedir.html
konupara.com/ekonomi/off-shore-kiyi-bankaciligi-8067/
paratic.com/kiyi-bankaciligi-nedir-gorevleri-nelerdir/
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu
5411 sayılı Bankacılık Kanunu
Yasin Karakaya
Yasin Karakaya (Tümünü gör)
- Kıyı Bankacılığı - 1 Şubat 2021
