Coronavirüs’ün Futbolcu Sözleşmelerine Etkisi
Coronavirüs’ün tüm dünyada yayılması hem oyuncular hem seyirciler hem de çalışan kişilerin yakın temasını engellemesi nedeni ile müsabakalar gerçekleşememiş, olağan duruma gören anlaşılan dönemlik futbolcu sözleşmelerinin geçerliliği sorgulanabilir hale gelmiştir. FIFA’nın tavsiye kararı ve Türk Borçlar Kanunu, mücbir sebep olarak nitelendirilen bu durum karşısında nasıl bir yol izleneceğini bize göstermektedir.
COVID-19, uzun adıyla Coronavirüs; insanları etkileyen, şiddetli akut solunum yolu sendromu SARS-CoV-2’un neden olduğu bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. İlk olarak 2019 yılında Çin’in Hubei eyaletinin Wuhan şehrinde keşfedilmiş hastalık, keşfinden bu yana dünya çapında yayılarak COVID-19 pandemisine yol açmıştır. Coronavirüs’ün yaygınlaştığı ve kısa zamanda atlatılamadığı bu dönemde futbol müsabakaları ertelenmiş, bazı liglerde tamamı oynanmadan tescillenmiş, bazı liglerin oynanmasına devam edilmeye başlanmıştır. Tekrar başlatılan liglerde alınan önlemler ile TFF ve FIFA nezdinde yapılan toplantılar incelendiğinde tüm bu gelişmelerin ışığında futbolun kısa zamanda eskiye dönemeyeceği açıktır.
Hukuki yönden futbolcu sözleşmeleriyle ilgili aydınlatılması gereken birçok husus ortaya çıkmıştır. Futbolcuların ve takımların aralarındaki antlaşmayı en iyi şekilde sonlandırabilmesi ve sürdürebilmesi açısından idari merciilerin bazı düzenlemeler yapması şart olmuştur.
FIFA Konseyi bu durum üzerine dört bir yandaki futbol adına söz sahibi olan kuruluş ve kişileri ile görüşmeler halinde olduğunu belirterek konferans üzerinden birbirleriyle görüş alışverişinde olduklarını açıklamışlardır.
7 Nisan 2020 tarihinde ise Covid-19 salgını ile ilgili olarak birtakım öneriler içeren COVID-19 Futbol Mevzuatına İlişkin Konular isimli bir rehber yayımlanmıştır. Derhal yürürlüğe giren bu kılavuz tüm FIFA üye ve federasyonlarına ve paydaşlarına gönderilmiştir.
Kılavuz üç bölümden oluşmaktadır: Süresi dolan sözleşmeler ve yeni sözleşmeler, mücbir sebep dolayısıyla ifa edilemeyen sözleşmeler, tescil dönemi nasıl olmalıdır.
Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği (FIFA)
FIFA ya da açılımıyla Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği futbol ve futsalın dünya çapındaki en üst organı olarak bilinmektedir. 21 Mayıs 1904 tarihinde Paris’te kurulmuş olan organizasyonun merkezi İsviçre’nin Zürih kentidir. Yazının yazıldığı bu tarihte başkanlığını Gianni Infantino yürütmektedir. 211 ulusal futbol federasyonunun üyesi olduğu FIFA, çeşitli futbol turnuvalarını düzenlemesinin yanı sıra dünya futbolunu yöneten, kuralları uygulayan, değiştiren kuruluştur. Düzenlemekte olduğu en büyük turnuva Dünya Kupası’dır.
20. yüzyılın başında, uluslararası alanda futbolu yönetecek bir yönetim organının eksikliği ortaya çıkmıştır. Kurucu üyeleri 8 ayrı üye olan bu organizasyon I. Dünya Savaşı döneminden sonra ağır yara almasına karşın faaliyetlerine devam etmeye çalışmıştır ve günümüze kadar ulaşmıştır. FIFA’nın tarihsel nitelikteki koleksiyonları İngiltere’de bulunan Ulusal Futbol Müzesi’nde bulunmaktadır. Dünya çapında FIFA’ya bağlı birçok uluslararası futbol konfederasyonu bulunmaktadır. Ulusal futbol federasyonlarının oluşturduğu bu konfederasyonlar kıtalarına göre ayrılmaktadır. Konfederasyonlar da tıpkı FIFA gibi kendi tüzüklerine ve yönetim organlarına sahiptir, ayrıca uluslararası futbol turnuvaları düzenlemektedirler. Fakat yönetim yetkileri FIFA tüzüğünde belirtilen yetkilerle kısıtlanmıştır. Dünyada FIFA’ya bağlı altı kıta konfederasyonu bulunmaktadır. En bilinen olarak UEFA’yı konfederasyonlara örnek gösterebiliriz.
Mücbir Sebebin Sözleşmelere Etkisi
Öncelikle salgın hastalık, insandan insana bulaşması, geniş bir coğrafi alana yayılması ve bu konuda alınan önlemlerin ticaret hayatına kısıtlamalar getirmesi sebebiyle mücbir sebep sayılacağı konusunda herhangi bir tartışma yoktur.
Çoğu sözleşmede salgın hastalığın bu madde kapsamında yazılmadığı göze çarpmaktadır. Ancak mücbir sebep ile ilgili sayılan olayların tahdidi nitelikte olmadığını örnekleme niteliğinde olduğunu ve salgının mücbir sebep ile ilgili genel tanımın içerisinde yer alacağını kabul etmek gerekmektedir. Salgın hastalık mücbir sebep sayılacağı için de sözleşmenin mücbir sebep halinde öngördüğü düzenlemeler uygulanacaktır.
Mücbir sebepten anlaşılması gerekenin tam olarak ne olduğu Türk Borçlar Kanunu hükümlerinde açıklanmaması sebebiyle ancak Yargıtay kararlarından anlaşılabilecek bir olgu olduğu açıktır. Yargıtay kararlarına göre; mücbir sebep borçlunun faaliyet ve işletmesi dışında meydana gelen, genel bir davranış normunun ya da borcun ihlaline, kaçınılmaz ve mutlak şekilde neden olan, öngörülmesi ve karşı konulması mümkün olmayan olağanüstü olay şeklinde tanımlanabilir.
Bir olayın mücbir sebep sayılabilmesi için zorunlu veya zorlayıcı bir olay gerçekleşmiş olmalıdır. Diğer bir olması gereken koşul ise, zarar veren olay ile, olayın meydana geldiği işletme arasında bir bağlantı olmamalıdır. Diğer bir koşul kaçınılmaz bir olay olmasıdır. Kaçınılmazlık kavramı öngörülemezlik kavramını da kapsamaktadır. Mücbir sebep ile normun veya sözleşmenin ihlali arasında uygun illiyet bağı bulunmalıdır. Mücbir sebep illiyet bağını keser, borçluyu sorumluluktan kurtarır. Bundan dolayıdır ki, mücbir sebeplerle sözleşmeye aykırı davranan borçlu, bu aykırılığın olumsuz sonuçlarından sorumlu tutulamaz.
Borcun ifası sonradan borçlunun kusuru olmadan imkânsız hale gelirse,borcun aynen ifa yükümü sona erer. Sözleşmeye aykırılığın bu türünü düzenleyen TBK m. 136/1’e göre borcun ifası borçlunun sorumlu tutulamayacağı sebeplerle imkânsızlaşırsa, borç sona erer. TBK m.136/2’ye göre karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde imkânsızlık sebebiyle borçtan kurtulan borçlu, karşı taraftan almış olduğu edimi sebepsiz zenginleşme hükümleri uyarınca geri vermekle yükümlü olup, henüz kendisine ifa edilmemiş olan edimi isteme hakkını kaybeder. Kanun veya sözleşmeyle borcun ifasından önce doğan hasarın alacaklıya yükletilmiş olduğu durumlar, bu hükmün dışındadır.
İfası mümkün bir borcun mücbir sebeplerin etkisiyle zamanında ifa edilmemesi durumunda kural olarak borçlu temerrüdü hükümleri uygulanır (TBK 117 vd.). Bununla birlikte TBK’nın 2.Bölümü 2. ayrımınca borçların ifa edilmemesinin sonuçları hükümlerinin bu hususta kullanılacağı kanun koyucu tarafından belirtilmiştir.
FIFA, COVID-19 Futbol Mevzuatına İlişkin Konular
Tavsiye nitelikli bu metnin özellikle FIFA Profesyonel Futbolcular Statüsü ve Transferleri Talimatı’nın (FIFA RSTP) yorumlanması çerçevesinde değerlendirmelerde bulunduğu bilinmektedir. Uluslararası transferlere de kıyasen uygulanabileceği açıklanmıştır.
Sona Eren Sözleşmeler ve Yeni Sözleşmeler
Kılavuzda ilk ele alınan konu salgın süresince sona eren sözleşmeler ve yeni sözleşmelerdir. Somut olarak Türkiye Ligi’ni örnek vererek ülkemizde futbolcu sözleşmeleri çoğu ülkede olduğu gibi dönemlik yapılmaktadır. Ülkemizde salgın ve benzeri mücbir sebeplerle lig ertelenmediği göz önüne alınarak dönemin 34 hafta sürüp bu 34 haftanın karşılığı yaklaşık 24-26 Mayıs tarihleri arasına gelmektedir. Bu demek oluyor ki bu sene biten sözleşmelerin dönemleri 24-26 Mayıs tarihleri arasında son bulması gerekmektedir. Tekrar edilmesi gerekirse diğer ülkelerde bu tarih uzayabilir kısalabilir ancak futbol dönemi bittiğinde sene bitimi olarak ele alınması gerçeği değişmemektedir. FIFA’nın tüm transfer sistemini de sezonlara göre kurduğu aşikardır.
FIFA’nın bundan önce yapmış olduğu basın açıklamasında UEFA’nın ve TFF’nin de açıkladığı üzere liglerin mümkün mertebe ertelenmesi veyahut askıya alınmasını ancak müsabakaları salgın hastalık tehlikesini yitirdiğinde tamamlamak niyetinde olduklarını açıklamışlardır. Böyle bir durumda müsabakaların orijinal bitiş tarihlerinden çok öte bir tarihte biteceği göz önünde bulundurularak konumuz olan bu talimatname niteliğindeki tavsiyelerin etkisi büyük önem kazanmaktadır. FIFA öncelikle, sözleşmelerin süresine ilişkin meselenin ulusal yasalarla ele alınması gerektiğini tavsiye etmiştir ancak madde 18’de açıkladığı üzere bazı hususları önermiştir.
1- Bu sezon sonunda sona eren sözleşmelerde sona erme tarihi sezonun yeni bitiş tarihine kadar uzatılabilir.
2- Gelecek sezonun başında başlayacak olan yeni sözleşmeler için, sözleşme başlangıç tarihi yeni sezonun yeni başlangıç tarihine kadar ertelenebilir.
3- Futbol sezonlarının ve/veya tescil dönemlerinin çakışması durumunda, tüm taraflar aksi yönde anlaşmadığı müddetçe, futbolcunun bu sezonu kadrosuyla tamamlama önceliği eski kulübüne verilir. Ve gelecek sezonun başında başlayacak olan yeni sözleşmenin başlangıç tarihi yeni sezonun yeni başlangıç tarihine ertelenebilir.
4- Son olarak, uluslararası bir transfer anlaşmasının yeni başlangıç tarihinden önce vadesi gelen ödemeler, bir sonraki sezonun yeni başlangıç tarihine veya ilk tescil dönemine kadar ertelenmelidir.
Kıyas yoluyla tüm transfer veyahut kiralık sözleşmeli futbolculara uygulanması önerilen düzenlemeler bu şekildedir.
Taraflarca Öngörüldüğü Şekilde İfa Edilemeyen Sözleşmeler
FIFA daha sonrasında oyuncular ve teknik direktörler için belirli bir ödemenin garanti altına alınabilmesi için, yargısal yollara asgari düzeyde başvurulması, sözleşmesel ifa dengesinin korunması ve kulüplerin Covid-19 salgınının kulüpler üzerinde mali etkilerini düşünerek iflas etmemelerini sağlamak adına bazı önerilerde bulunmuştur.
1- Kulüpler ile oyuncular ve teknik direktörler arasında kulüp veya lig bazında, salgının etkin ve erteleme etkisi sürdükçe hüküm ifade edecek, ödeme koşulları, devlet destekleri ve diğer yararların belirtildiği toplu sözleşmelerin ortaya çıkarılması için gerekli ve elverişli ortamın oluşturulması gerektiği tavsiye edilmiştir.
2- Sözleşmelerde tek taraflı değişikliklerin geçerli olabilmesi için, bunların yerel mevzuatla uyum içerisinde olması veya toplu sözleşme şartlarına muhalefet etmemesi gerektiği, dahası bu değişikliklerin FIFA Uyuşmazlık Çözüm Kurulu veya Oyuncuların Statüsü Komitesi tarafından iyiniyet ve orantılılık ilkesi çerçevesinde olumlu değerlendirilmesi neticesinde uygulanabileceği tavsiye edilmiştir.
3- Alternatif çözüm olarak ise kulüpler ve çalışanlar arasında var olan tüm sözleşmelerin müsabakalar durduğu süre zarfı içerisinde askıda olabileceği, bunun çalışanlar lehine uygun bir sigorta teminatı ve gelir destekleyici yeterli planlamalarla birlikte olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Yayımlanan belgede, yukarıda bahsedilen hususlar dışında, 2019 ve 2020 yılları için belirlenen uluslararası müsabaka takvimleri uyarınca, kulüplerin milli takımlara oyuncu gönderme zorunluluğu olmadığı, buna rağmen kulübün kabul etmesi halinde ise oyuncunun çağrıyı kabul etme yükümünün olmadığı gerek kulüp gerekse de oyuncu tarafından alınan bu kararların disiplin yaptırımlarına tabi olmadığı, 13.03.2020 tarihli 1712 sayılı FIFA tarafından belirtilmiştir. FIFA Uyuşmazlık Çözüm Kurulu, Oyuncuların Durumu Komitesi veya Disiplin Kurulu’nun FIFA RSTP çerçevesinde kararların uygulanması hakkında ise herhangi bir istisna tanınmamıştır. FIFA, FIFA Uyuşmazlık Çözüm Kurulu ve Oyuncuların Durumu Komitesi’ne başvuru için son süreleri ise 15 güne çıkarılmıştır.
Bu kılavuz adaletli ve uygun çözüm önerileri getirmesine karşın uluslararası düzeyde uzlaşmanın çok zor olduğu dünya düzeninde ve COVID-19 salgınının durumunun her gün değişmesi göz önüne alınarak iyileştirilmesine ve bazı hususların açıklanmasına ihtiyacı vardır. Öncelikle ulusal kanunların devreye girebileceğini söyleyen bu tavsiye yazısında bu hususun ne gibi sonuçlara yol açabileceği açıklanmamıştır. Salgın hastalığın her ülkede farklı seyrettiği açıktır. Tüm federasyonların bu konu hakkında ulusal düzeyde araştırmalar yapması gerektiği ve ülke durumlarına uygun olarak bu yazının tavsiye olarak kalması dünya futbolu adına büyük önem arz etmektedir.
Bu makaleye şu şekilde atıf yapılması önerilir: Yusuf Mert Önder, “Coronavirüs’ün Futbolcu Sözleşmelerine Etkisi”, hukukcukafasi.com/coronavirus’un-futbolcu-sozlesmelerine-etkisi, (Erişim Tarihi: … ).
Fikret Eren, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yayınları, 22.baskı, 2017
Arzu Oğuz, “COVID 19, Mücbir Sebep ve Sözleşmelere Etkisi”, hukukihaber.net/makale/covid-19-mucbir-sebep-ve-sozlesmelere-etkisi-h436027.html, (Erişim Tarihi: 14.02.2020 )
FIFA Basın Açıklaması: fifa.com/who-we-are/news/statement-from-the-fifa-president
FIFA Bahsi Geçen Kılavuz: resources.fifa.com/image/upload/1714-covid-19-football-regulatory-issues.pdf?cloudid=x9q8h6zvyq8xjtfzmpy9
Yusuf Mert Önder
Yusuf Mert Önder (Tümünü gör)
- Coronavirüs’ün Futbolcu Sözleşmelerine Etkisi - 6 Haziran 2020
- Roma Hukuku ve Günümüz Hukukuna Yansıması - 21 Mayıs 2020
1 Yorum
[…] Coronavirüs’ün Futbolcu Sözleşmelerine Etkisi […]